درب ضد حریق یکی از حیاتی‌ترین عناصر ایمنی در ساختمان است. اما آنچه واقعاً باعث مقاومت این درب‌ها در برابر آتش و دود می‌شود، اجزای دقیق و استانداردی است که در ساختارشان به‌کار می‌رود.
هر قطعه — از فریم تا نوار دودگیر — نقشی خاص در عملکرد ایمنی درب دارد.
در این مقاله، به‌صورت کامل اجزای مختلف درب ضد حریق را بررسی می‌کنیم، عملکرد هر بخش را توضیح می‌دهیم و می‌گوییم چرا انتخاب درست متریال در کارایی نهایی آن حیاتی است.
معرفی اجزای اصلی درب ضد حریق
هر درب ضد حریق استاندارد از چند جزء اصلی تشکیل می‌شود:
- فریم یا چارچوب (Door Frame)
- لنگه درب (Door Leaf)
- مواد داخلی یا هسته نسوز (Core Material)
- نوار دودگیر و حرارت‌گیر (Intumescent Strip)
- یراق‌آلات ضد حریق (Hardware)
- پمپ بازشو (Door Closer)
- رنگ و پوشش مقاوم حرارتی (Fire Resistant Coating)
در ادامه به تفکیک، عملکرد و مشخصات فنی هر بخش را توضیح می‌دهیم 👇
فریم یا چارچوب درب ضد حریق
فریم، ستون اصلی درب است و نقش مهمی در حفظ استحکام در زمان آتش‌سوزی دارد.
در اکثر مدل‌ها، فریم از ورق فولادی با ضخامت ۱.۵ تا ۲ میلی‌متر ساخته می‌شود و با رول‌بولت یا ملات ضد حرارت به دیوار متصل می‌شود.
ویژگی‌های فریم استاندارد:
- مقاوم در برابر تغییر شکل تا دمای ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد
- دارای پوشش رنگ الکترواستاتیک نسوز
- درزگیری کامل بین فریم و دیوار با فوم یا ملات ضد حریق
نکته فنی: فریم درب باید با زاویه دقیق ۹۰ درجه نصب شود، چون کوچک‌ترین انحراف باعث نشت دود یا گیرکردن لنگه درب می‌شود.
لنگه درب (بدنه اصلی)
لنگه درب در واقع همان بخش متحرک درب است.
در مدل‌های ضد حریق، معمولاً از دو ورق فولادی با ضخامت ۰.۸ تا ۱ میلی‌متر تشکیل می‌شود که در میان آن یک هسته نسوز (Core) قرار دارد.
انواع متریال داخلی لنگه درب:
- پشم سنگ فشرده (Rock Wool)
- ورق گچ ضد حریق
- هسته آرام‌سیل (ArmaSeal Core)
- فوم ضد حرارت (در مدل‌های سبک‌تر)
ویژگی‌ها:
- مقاومت حرارتی بین ۳۰ تا ۱۲۰ دقیقه
- عدم تغییر شکل در دمای بالا
- قابلیت رنگ‌آمیزی و پوشش ضد دود
مواد داخلی (هسته نسوز)
این بخش درون لنگه درب قرار دارد و وظیفه‌ی جذب حرارت و جلوگیری از انتقال آن به سمت دیگر درب را برعهده دارد.
در تست‌های استاندارد، دمای سطح بیرونی نباید بیش از ۱۸۰ درجه افزایش پیدا کند.
بهترین متریال برای هسته نسوز در ایران:
- پشم سنگ دانسیته ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم بر مترمکعب
- مقاوم تا ۱۰۰۰ درجه
- سبک، غیرقابل اشتعال و عایق صوتی
نوار دودگیر و حرارت‌گیر (Intumescent Strip)
یکی از مهم‌ترین اجزای درب ضد حریق، نوار دودگیر نسوز است.
این نوار معمولاً از جنس گرافیت منبسط‌شونده ساخته می‌شود که در دمای بالا (حدود ۲۰۰ درجه) متورم می‌شود و فضای خالی بین درب و فریم را می‌بندد.
کارکردها:
- جلوگیری از عبور دود و گازهای سمی
- جلوگیری از نفوذ حرارت به بخش‌های مجاور
- کمک به آب‌بندی کامل در زمان بسته شدن درب
نکته فنی: اگر درب دودگیر نداشته باشد، حتی با مقاومت حرارتی بالا، در برابر نشت دود مؤثر نخواهد بود.
یراق‌آلات ضد حریق
یراق‌آلات درب ضد حریق شامل لولا، قفل، دستگیره، پمپ بازشو و نوار دودگیر فلزی است.
هر قطعه باید تحمل حرارتی تا دمای ۸۰۰ درجه را داشته باشد.
مشخصات کلیدی یراق‌آلات استاندارد:
- ساخته‌شده از فولاد ضد حرارت (استیل ۳۰۴ یا ۳۱۶)
- دارای گواهی EN 1935 (برای لولا) و EN 12209 (برای قفل)
- عدم ذوب یا تغییر شکل در حرارت بالا
نکته مهم: استفاده از قفل یا لولاهای معمولی باعث از دست رفتن تأییدیه ضد حریق در زمان بازرسی آتش‌نشانی می‌شود.
پمپ بازشو (Door Closer)
پمپ بازشو قطعه‌ای است که در زمان آتش‌سوزی باعث می‌شود درب به‌طور خودکار بسته شود.
بدون این قطعه، درب حتی اگر ضد حریق هم باشد، در صورت باز ماندن، کارایی خود را از دست می‌دهد.
انواع پمپ بازشو:
- هیدرولیکی: کنترل سرعت و فشار بسته شدن
- مگنتی: باز نگه داشتن درب تا زمان آتش‌سوزی، سپس بسته شدن خودکار
پمپ باید قابلیت تنظیم زاویه و فشار داشته باشد تا درب کاملاً چفت شود.
رنگ و پوشش مقاوم در برابر حرارت
تمام بخش‌های درب باید با رنگ مخصوص ضد حرارت (Fireproof Paint) پوشیده شوند.
این رنگ‌ها در تماس با حرارت منبسط می‌شوند و مانند لایه‌ای عایق، از سوختن و تغییر شکل فلز جلوگیری می‌کنند.
ویژگی رنگ استاندارد:
- مقاوم تا ۶۰۰–۸۰۰ درجه سانتی‌گراد
- بدون تولید دود سمی
- دارای تاییدیه ISO 1182
اجزای فرعی اما تأثیرگذار
علاوه بر بخش‌های اصلی، چند جزء دیگر نیز در کیفیت نهایی درب نقش دارند:
- واشر نسوز: جلوگیری از لرزش و نشت هوا
- رنگ الکترواستاتیک کوره‌ای: افزایش دوام در برابر رطوبت
- صفحه تقویت قفل و لولا: جلوگیری از شل شدن در دماهای بالا
نقش هماهنگی بین اجزا در عملکرد ایمنی
در تست‌های آزمایشگاهی، بارها دیده شده که اگر حتی یکی از اجزا — مثلاً نوار دودگیر یا پمپ بازشو — استاندارد نباشد، کل سیستم در کمتر از ۱۵ دقیقه از کار می‌افتد.
به همین دلیل در تولید حرفه‌ای، همه قطعات باید با یکدیگر سازگار و از یک مجموعه تاییدشده باشند.
نکات مهم در طراحی درب ضد حریق
- طراحی باید به‌گونه‌ای باشد که درب هنگام حرارت بالا تاب برندارد.
- فریم و لنگه درب باید در کارخانه باهم تست شوند، نه جداگانه.
- ضخامت فریم و لنگه درب با افزایش زمان مقاومت (مثلاً از ۶۰ دقیقه به ۹۰ دقیقه) بیشتر می‌شود.
- درب‌هایی که دارای شیشه هستند، باید از شیشه‌های Fire Resistant Glass با مقاومت حداقل ۳۰ دقیقه استفاده کنند.
جمع بندی
درب ضد حریق تنها زمانی واقعاً “ضد حریق” است که همه اجزای آن — از فریم تا یراق‌آلات — به‌صورت استاندارد و هماهنگ طراحی و نصب شوند.
هر جزء نقشی حیاتی دارد و ضعف در یکی از آن‌ها می‌تواند عملکرد کل سیستم را مختل کند.
اگر قصد خرید یا نصب درب ضد حریق دارید، حتماً از فروشنده بخواهید:
- مشخصات فنی اجزای داخلی درب را به‌صورت کتبی ارائه دهد،
- گواهی مقاومت هر قطعه (قفل، پمپ، نوار دودگیر) را نشان دهد،
- و اطمینان حاصل کنید که همه اجزا از یک برند معتبر و دارای گواهی EN هستند.
سوالات متداول در مورد اجزای درب ضد حریق
آیا نوار دودگیر روی همه درب‌های ضد حریق نصب می‌شود؟
بله، بدون آن درب تأییدیه آتش‌نشانی نخواهد گرفت.
ضخامت استاندارد لنگه درب چقدر است؟
بین ۴۵ تا ۶۰ میلی‌متر بسته به مدت زمان مقاومت (۳۰ تا ۹۰ دقیقه).
آیا رنگ درب ضد حریق معمولی است؟
خیر، باید از نوع رنگ ضد حرارت باشد که در دمای بالا خاصیت عایق دارد.
اگر فقط یراق‌آلات ضد حریق نباشد، درب تأییدیه می‌گیرد؟
خیر ، آتش‌نشانی عملکرد کل سیستم را بررسی می‌کند، نه فقط بدنه درب.