درب ضد حریق یکی از عناصر حیاتی در سیستم ایمنی ساختمان است. در زمان بروز آتش‌سوزی، این درب‌ها نقش نجات‌دهنده‌ای دارند؛ چرا که مانع گسترش شعله، دود و گازهای سمی به سایر بخش‌های ساختمان می‌شوند.
اما نکته مهمی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، این است که عملکرد یک درب ضد حریق به‌صورت دائمی تضمین‌شده نیست. همان‌طور که هر وسیله مکانیکی نیاز به سرویس دوره‌ای دارد، درب ضد حریق نیز باید به‌صورت منظم بررسی و نگهداری شود تا در زمان بحران، عملکرد واقعی خود را نشان دهد.
چرا نگهداری درب ضد حریق اهمیت حیاتی دارد؟
درب ضد حریق از چندین قطعه حساس تشکیل شده است: از لولاها و پمپ بازشو گرفته تا نوار دودگیر و چارچوب فولادی. هر یک از این اجزا با گذشت زمان در معرض فرسودگی، گرد و غبار، ضربه، تغییر رطوبت و حرارت محیطی قرار می‌گیرند.
اگر سرویس منظم انجام نشود، ممکن است در لحظه‌ای که به عملکرد آن نیاز دارید، درب به‌درستی بسته نشود یا دود از درزها عبور کند.
این مشکل می‌تواند به از دست رفتن جان افراد و تخریب کامل اموال منجر شود. به همین دلیل سازمان آتش‌نشانی تهران و بیشتر کلان‌شهرها در مقررات خود الزام کرده‌اند که درب‌های ضد حریق باید به‌صورت دوره‌ای بازرسی شوند و گواهی سلامت فنی داشته باشند.
مزایای سرویس منظم درب ضد حریق
انجام سرویس دوره‌ای منظم چند مزیت کلیدی دارد:
- افزایش طول عمر مفید درب — درب‌هایی که به‌طور منظم نگهداری می‌شوند تا دو برابر بیشتر عمر می‌کنند.
- حفظ کارایی ایمنی واقعی — نوار دودگیر، پمپ بازشو و لولاها در وضعیت استاندارد باقی می‌مانند.
- کاهش هزینه تعمیرات سنگین — اگر خرابی‌ها زود شناسایی شوند، تعمیرات جزئی کافی خواهد بود.
- پذیرش سریع‌تر در بازرسی‌های آتش‌نشانی — پروژه‌هایی که گزارش سرویس منظم دارند، بدون دردسر تأیید می‌شوند.
- افزایش ارزش ملک در زمان فروش یا بازبینی مهندسی ایمنی.
بازه زمانی مناسب برای نگهداری و سرویس
طبق استاندارد EN 16034 و دستورالعمل‌های ایمنی بین‌المللی، توصیه می‌شود:
- بازدید چشمی ماهانه: اطمینان از بسته شدن کامل درب و سلامت ظاهری.
- سرویس فنی هر شش ماه: بررسی پمپ، لولاها، نوار دودگیر و تنظیم مجدد تراز درب.
- بازرسی سالانه تخصصی: انجام تست عملی آتش (شبیه‌سازی شرایط دود و دما) توسط شرکت‌های دارای مجوز آتش‌نشانی.
در ساختمان‌هایی مثل بیمارستان‌ها، هتل‌ها، مراکز تجاری یا کارخانه‌ها که تردد بالا دارند، بهتر است هر سه تا چهار ماه سرویس کامل انجام شود.
مراحل کامل نگهداری درب ضد حریق
۱. بررسی وضعیت فریم و بدنه
فریم باید کاملاً تراز، سالم و بدون زنگ‌زدگی باشد. در صورت مشاهده هرگونه تاب‌برداشتگی یا خراش در محل اتصال لولا، باید فوراً تعمیر شود.
توصیه می‌شود هر سال یک‌بار سطح فریم رنگ‌آمیزی مجدد با رنگ ضد حرارت انجام شود تا در برابر رطوبت مقاوم بماند.
۲. بررسی نوار دودگیر و درزگیر حرارتی
این نوارها جزو اجزای حیاتی درب هستند. در دمای بالا منبسط می‌شوند و درز بین درب و چارچوب را می‌بندند.
اگر خشک، ترک‌خورده یا چسبندگی خود را از دست داده باشند، خاصیتشان از بین می‌رود.
هر شش ماه نوارها را بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید. از شست‌وشو با مواد شیمیایی خودداری کنید، چون ساختار فومی نوار را تخریب می‌کند.
۳. تنظیم پمپ بازشو (Door Closer)
پمپ بازشو تضمین می‌کند که درب بعد از هر بار باز شدن، به‌صورت خودکار و کامل بسته شود.
اگر درب نیمه‌باز بماند، خاصیت ضد حریق کاملاً از بین می‌رود.
در زمان سرویس، سرعت بسته شدن و نیروی فنر پمپ باید تنظیم شود (میانگین بسته شدن کامل: ۵ تا ۸ ثانیه).
در صورت نشت روغن یا صدای غیرعادی، پمپ باید فوراً تعویض گردد.
۴. سرویس یراق‌آلات (قفل، دستگیره، لولا)
یراق‌آلات باید هر شش ماه روغن‌کاری شوند.
در پروژه‌هایی که از یراق‌آلات استاندارد اروپایی مثل EN 1935 استفاده می‌شود، عملکرد طولانی‌تری خواهند داشت.
به هیچ‌وجه از قفل‌های معمولی در درب ضد حریق استفاده نکنید، چون در حرارت بالا تغییر شکل می‌دهند و درب قفل نمی‌شود.
۵. بررسی رنگ و پوشش سطحی
اگر رنگ پوسته شده یا زنگ‌زدگی دیده می‌شود، بلافاصله سطح را با برس تمیز و با رنگ نسوز ترمیم کنید.
از رنگ‌های معمولی ساختمانی استفاده نکنید؛ زیرا در گرما دود سمی تولید می‌کنند.
۶. تست عملکرد نهایی
پس از انجام همه مراحل، درب باید چندین بار باز و بسته شود.
حرکت باید نرم، بدون گیر، و بسته شدن باید کامل و بدون درز نور باشد.
اگر از پایین یا کناره‌ها نوری عبور می‌کند، احتمالاً تراز یا نوار دودگیر مشکل دارد.
اشتباهات رایج در نگهداری درب ضد حریق
- عدم توجه به سرویس پمپ بازشو: این قطعه حیاتی‌ترین بخش در عملکرد درب است، اما اغلب نادیده گرفته می‌شود.
- رنگ‌زدن روی نوار دودگیر: این کار خاصیت انبساط حرارتی نوار را کاملاً از بین می‌برد.
- استفاده از فوم معمولی ساختمانی در تعمیر فریم: فوم‌های غیرنسوز در حرارت بالا ذوب می‌شوند و مسیر عبور دود باز می‌ماند.
- عدم مستندسازی سرویس‌ها: در پروژه‌های رسمی، نبود سوابق سرویس موجب رد شدن در بازرسی آتش‌نشانی می‌شود.
- تعمیر غیراستاندارد: برخی افراد برای تعمیر سریع، نوارهای معمولی یا پمپ‌های غیرضدحرارت استفاده می‌کنند که خطرناک است.
هزینه سرویس دوره‌ای
هزینه سرویس و نگهداری درب ضد حریق به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- نوع درب (چوبی یا فولادی)
- ابعاد درب و تعداد لنگه‌ها
- برند یراق‌آلات
- نیاز به تعویض قطعات
به‌طور میانگین، هزینه سرویس دوره‌ای بین ۵ تا ۱۰ درصد قیمت کل درب در سال است.
در مقایسه با هزینه تعویض کامل (که ممکن است چند ده میلیون تومان باشد)، این عدد بسیار منطقی است.
نکات طلایی برای افزایش عمر مفید درب
- از ضربه زدن یا باز نگه‌داشتن طولانی درب خودداری کنید.
- هر سال گزارش سرویس را ثبت کنید و نزد مدیریت ساختمان نگه دارید.
- برای سرویس فقط از کارشناسان دارای گواهی رسمی سازمان آتش‌نشانی استفاده کنید.
- در محیط‌های صنعتی، نوار دودگیر را هر ۶ ماه تعویض کنید.
- در صورت نصب چندین درب ضد حریق در ساختمان، برنامه‌ی بازرسی چرخشی تنظیم کنید تا همه درب‌ها در بازه منظم کنترل شوند.
جمع‌بندی
نگهداری و سرویس دوره‌ای درب ضد حریق، نه یک هزینه اضافی، بلکه سرمایه‌گذاری بر روی امنیت ساختمان و جان انسان‌هاست.
اگر این درب‌ها به‌درستی بررسی و نگهداری شوند، می‌توانند سال‌ها بدون افت عملکرد کار کنند.
اما اگر سرویس منظم انجام نشود، ممکن است در لحظه‌ای که بیشترین نیاز را دارید، درب از کار بیفتد.
همیشه به خاطر داشته باشید:
درب ضد حریق زمانی ارزش واقعی خود را نشان می‌دهد که در سخت‌ترین شرایط، عملکردش بی‌نقص باشد.
سوالات متداول در مورد سرویس درب ضد حریق
1. هر چند وقت یک بار باید درب ضد حریق سرویس شود؟
در ساختمان‌های معمولی هر ۶ ماه، و در مکان‌های پرتردد هر ۳ تا ۴ ماه.
2. چگونه بفهمم پمپ بازشو نیاز به تعویض دارد؟
اگر درب به‌آرامی بسته نمی‌شود یا نشت روغن از پمپ مشاهده شود، باید تعویض گردد.
3. آیا خودم می‌توانم سرویس انجام دهم؟
بازدید اولیه بله، اما تنظیم پمپ یا تعویض نوار باید توسط تکنسین آموزش‌دیده انجام شود.
4. آیا درب ضد حریق نیاز به گواهی سلامت سالانه دارد؟
بله، در پروژه‌های رسمی (مسکونی، اداری، صنعتی) داشتن گواهی سلامت سالانه از شرکت تأییدشده الزامی است.